Ustawa o dystrybucji ubezpieczeń – rynek ubezpieczeń czeka intensywny początek roku

Ustawa implementuje zapisy dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/97 z dnia 20 stycznia 2016 r., w sprawie dystrybucji ubezpieczeń oraz rozporządzenie wykonawcze z 11 sierpnia 2017 r., Komisji (UE) 2017/1469 ustanawiające ustandaryzowany format prezentacji dokumentu zawierającego informacje o produkcie ubezpieczeniowym.

Jak zwykle bywa z regulacjami UE główny nacisk jest kierowany na ochronę klienta, stąd na dystrybutora ubezpieczeń nałożone zostanie szereg nowych obowiązków, a dotychczasowe zostały skonkretyzowane. Ochrona klienta ma być jednakowa bez względu na różnice pomiędzy kanałami dystrybucji ubezpieczeń. Dystrybutorami ubezpieczeń będą pośrednicy ubezpieczeniowi (agenta ubezpieczeniowego, agenta oferującego ubezpieczenia uzupełniające, brokera ubezpieczeniowego oraz brokera reasekuracyjnego, którzy wykonują dystrybucję ubezpieczeń albo dystrybucję reasekuracji za wynagrodzeniem), jak i zakłady ubezpieczeń.

Klient ma otrzymać  informację od dystrybutora o samym produkcie oraz kto ten produkt oferuje. Przepisy zobowiązują dystrybutorów do uczciwego, rzetelnego i profesjonalnego postępowania, zgodnie z najlepiej pojętym interesem klientów. Jak to zwykle bywa, to są nieostre pojęcia i sposób rozumienia może być różny. Pomocne w tym zakresie powinny być różnego rodzaju tzw. dobre praktyki opracowane przez poszczególne branże.  Wszystkie informacje mają być klientom „przekazywane w sposób prosty i zrozumiały”. Jest to ostatnio trend we wchodzących w życie aktach pochodzących od unijnego regulatora. Nie ma dokładnych wytycznych, co oznacza zwrot „prosty i zrozumiały”, zapewne orzecznictwo sądowe wypracuje odpowiednią doktrynę, ale niejako zadanie spadnie w pierwszej kolejności na prawników specjalizujących się w tym zakresie. Pomocne również powinny być wytyczne, jakie stosowane będą przy temacie ochrony danych osobowych, bo tam również znalazły się podobne konstrukcje.

Wzbudzającym spore emocje wśród zainteresowanych jest wprowadzony obowiązek ujawniania wysokości wynagrodzenia oraz jego charakteru.  Dystrybutor będzie musiał oprócz wartości wynagrodzenia wskazać, w jaki sposób jest ono określone: czy jest płacone przez klienta przy zawieraniu ubezpieczenia, czy zostało zaimplementowane (chociaż idąc za unijnym regulatorem trzeba powiedzieć proste – ukryte) w samej składce, czy zachodzi przypadek jeszcze innego sposobu jej określenia.

W ustawie pojawiło się wiele nowych pojęć. Jednym z nich to agenci oferujący ubezpieczenia uzupełniające (art 3 ust. 1 pkt 1). Agent taki jest zobligowany do poinformowania klienta czy działa na rzecz jednego czy wielu zakładów ubezpieczeń i jakich. Ma to istotne znaczenie w przypadku wyboru dokonywanego przez klienta, bo zdarza się, iż taka osoba wypowiada się na temat innych ofert nie znając ich, albo oferuje konkretny produkt bez wskazania zakresu innych ofert. Jaka jest różnica pomiędzy agentem a agentem uzupełniającym. Nie może to być podstawowa działalność przedsiębiorcy. Chyba nie do końca ten element został przemyślany, bo co oznacza podstawowa działalność przedsiębiorcy? Chyba taka, jaka jest podawana dla sprawozdawczości ZUS. W przypadku spółek np. przy spółce zoo można wskazać 10 pozycji z PKD, czyli tam nie może znaleźć sie numer PKD 66.22 Z.

Więcej rozjaśnia, kolejne wyliczenie ograniczeń:

⦁ podstawową działalnością przedsiębiorcy nie jest działalność w zakresie dystrybucji ubezpieczeń,
⦁ przedsiębiorca dystrybuuje wyłącznie ubezpieczenia uzupełniające dostarczane towary lub świadczone usługi,
⦁ dystrybucja ubezpieczeń nie odnosi się do umowy ubezpieczenia na życie lub umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej, chyba że taka umowa jest uzupełnieniem dostarczanych towarów lub świadczonych usług w ramach podstawowej działalności przedsiębiorcy.

W ustawie są szczególne regulacje dotyczące np. ubezpieczeń o charakterze inwestycyjnym,  o których jest od kilku lat głośno na rynku. Produkty te przez niektóre instytucje finansowe zostały skonstruowane bardzo niejasno, do tego klienci nie byli informowani dokładnie o warunkach na jakich jest oferowany produkt czy też o ryzyku jakie on ze sobą niesie.  Wprowadzony jest zakaz tzw. sprzedaży krzyżowej kilka produktów jednocześnie. W przypadku umów ubezpieczenia na życie o charakterze inwestycyjnym wprowadzono zapisy obligujące agentów ubezpieczeniowych, zakłady ubezpieczeń i brokerów ubezpieczeniowych do przekazania precyzyjnych informacji dla klientów o wysokości wskaźnika kosztów dystrybucji oraz wskaźnika kosztów prowizji, związanych z proponowaną umową ubezpieczenia. W przeszłości często zdarzało sie, iż taki produkt był tak skonstruowany, iż rezygnacja z niego prowadziła do poniesienia bardzo wysokich kosztów, jednocześnie to właśnie prowizje były głównym składnikiem takiego produktu.

Dystrybutor przed zawarciem umowy ubezpieczenia (lub umowy gwarancji) będzie miał obowiązek przeprowadzenia jasnej ankiety z klientem, która ma określić jego potrzeby. Taka ankieta będzie dołączona do samej umowy ubezpieczenia lub w inny sposób zarchiwizowana.  Ponadto informacje o produkcie mają być przekazywane w formie pisemnej, a na życzenie klienta również na innym nośniku. Co prawda jest zapis o jasnych i prostych informacjach, ale można postawić pytanie? Jaki powinien być stopień szczegółowości oraz czy rzeczywiście da się stworzyć tak ustandaryzowaną informację, o skomplikowanych produktach ubezpieczeniowych, która będzie jasna i prosta dla każdego odbiorcy?

Przepisy podtrzymują podział pośredników ubezpieczeniowych na: brokerów (przedstawiciel podmiotu poszukującego ubezpieczenia) i agentów ubezpieczeniowych (przedstawiciele podmiotu oferującego ubezpieczenie). Jednocześnie wprowadzony zostanie zakaz łączenia takich funkcji.

Komisja Nadzoru Finansowego będzie prowadzić nowy rejestr agentów i brokerów ubezpieczeniowych, a także ma prowadzić nadzór na wykonywaniem samej dystrybucji.  Dotychczas pośrednictwo ubezpieczeniowe obejmowało również pośrednictwo ubezpieczeniowe w zakresie reasekuracji. Dyrektywa, a za nią ustawa wprowadza rozróżnienie tych kanałów dystrybucji.

Rzecznik Finansowy będzie rozpatrywał reklamacje i skargi na działalność pośredników ubezpieczeniowych oraz agentów oferujących ubezpieczenia uzupełniające. Również należy zwrócić uwagę, iż to teraz agenci będą na pierwszej linii i będą odpowiedzialni za przyjmowanie i rozpatrywanie reklamacji. Cześć towarzystw ubezpieczeniowych przymierza się do przejęcia tych zobowiązań od agentów, zapewne obawiając się, iż może dość do sytuacji, iż agent w nie dość profesjonalnych sposób podejdzie do rozpatrywania takiej reklamacji. W końcu może otrzymać skargę nie tylko związaną z samym produktem ale również z własnym działaniem lub zaniechaniem. Dodać należy, iż niektórzy agenci (jednoosobowe działalności gospodarcze) nie będą posiadać odpowiednich narzędzi do przeprowadzenie takiego procesu reklamacji.

Ustawa zobowiązuje pracowników zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji, agentów ubezpieczeniowych oraz brokerów ubezpieczeniowych do odbywania 15 godzin szkoleń zawodowych rocznie. Jednocześnie podzielono te grupy zawodowe na dwa podzbiory: działających przed i po wejściu w życie ustawy.  Osoby rozpoczynające działalność zawodową przed wejściem w życie przepisów, obowiązek muszą wypełnić do 31 grudnia 2018 r., osoby rozpoczynające działalność po w/w terminie muszą wypełnić ten obowiązek w ciągu 18 miesięcy od dnia rozpoczęcia czynności.

Przewidziano także sankcje karne (art. 89 – 90) za nieprzestrzeganie przepisów ustawy, np. grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do dwóch lat, za prowadzenie działalności agencyjnej bez zezwolenia lub niezgodnie z przepisami prawa.

Ustawa wprowadza pojęcie pracowników zakładów ubezpieczeń lub zakładów reasekuracji. Czy w ten sposób ustawodawca zamierza dokonać ograniczenia form zatrudnienia wyłącznie do tych opartych na stosunku pracy? Jest to dość ciekawa kwestia, bo znane mi są ustawy (np. ustawa o cudzoziemcach), gdzie jako pracownika wskazano również osobę, która jest zatrudniona na podstawie umowy cywilnoprawnej. Jednakże w tamtej ustawie wyraźnie to wskazano, natomiast w ustawie o dystrybucji ubezpieczeń, takich przepisów brak. Może to oznaczać, iż wszystkie osoby wykonujące swoje obowiązki na podstawie umów zlecenia czy umów o współpracy, będą musiały otrzymać propozycje zawarcia umowy o pracę. Dla niektórych będzie to pożądana zmiana, jednakże cześć osób może nie być zadowolona z takich regulacji.

Podsumowując, w artykule poruszyłem tylko nieliczne zmiany jakie będą wprowadzone, w tym jakże obszernym akcie prawnym. Dla zainteresowanych pozostaje bardzo niewiele czasu na zaimplementowanie wszystkich zmian w zakresie swojej działalności.

Autor: Radca prawny Maciej Osiewacz