Prosta spółka akcyjna

Prosta spółka akcyjna (PSA). 

• Czy czeka nas rewolucja w prawie korporacyjnym?
• Czy zbliża się demontaż prawa spółek, jak sugerują niektóre autorytety prawnicze?
• Czy powstające nowe podmioty uzyskają łatwiejszy dostęp do kapitału?
• Czy zarządzanie spółkami zostanie odformalizowane?

Zapewne można postawić jeszcze wiele takich pytań, w związku ze zbliżającą się datą, kiedy prosta spółka akcyjna zostanie wprowadzona do porządku prawnego.

Zmiany w Kodeksie spółek handlowych nastąpią z dniem 01 marca 2020 r.

I. Wstęp

O wprowadzeniu do polskiego systemu prawnego takiego rozwiązania, jak PSA przedstawiciele biznesu oraz doktryn dyskutowali od lat. W szczególności dla podmiotów gospodarczych działających w branży nowych technologii istniejące typy spółek opisane Kodeksie spółek handlowych są niewystarczające do prowadzenia inwestycji w miarę elastyczny sposób. Ponadto w wielu krajach, również europejskich podobne rozwiązania stosowane są od lat.

Wedle projektodawców, nasze rozwiązania wzorowały się na tych wprowadzonych 1999 r. we Francji. Tutaj jednak warto wspomnieć o jednej kwestii.  Francuska spółka SAS (Société par Actions Simplifiée) uregulowana jest przepisami art. L. 227-1 do L. 227-20 francuskiego Kodeksu Handlowego (Code de commerce). Jak widać, przepisy te nie są zbytnio rozbudowane (2 strony tekstu w formacie A4). Natomiast rozwiązania wprowadzone do KSH są niezwykle obszerne – 133 artykuły (ponad 30 stron tekstu w formacie A4).

Można postawić tutaj pytanie, dlaczego ustawodawca nie zdecydował się na odpowiednią modyfikację zapisów dotyczących spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, bo bez wątpienia zastosowane regulacje są jej najbliższe?

Niestety na próżno można szukać odpowiedzi w uzasadnieniu do projektu ustawy, należy jej oczekiwać w ramach dyskusji przedstawicieli doktryny prawnej oraz orzecznictwa sądowego.

Po co w naszym systemie prawnym taka instytucja?

W szczególności w dobie powstających „start – up” pojawiają się dwa istotne zagadnienia: pozyskania odpowiedniej ilości kapitału na rozwój innowacyjnych idei oraz odformalizowanie działania.

Wydaje się, że pierwszy postulat został spełniony, co do drugiego można mieć mieszane uczucia.

Poniższy artykuł, ze względu na obszerność tej tematyki dotyka tylko niektórych regulacji z zakresu prostej spółki akcyjnej. Przede wszystkim starałem się nawiązać do tych elementów, które można uznać za nowe w stosunku do już obowiązujących konstrukcji prawnych w ramach innego typu spółek.

II. Najistotniejsze założenia PSA

1. Minimalny kapitał

PSA zapewne należy zaliczyć do spółek kapitałowych.

Spójrzmy, jakie rozwiązania istnieją obecnie w naszym ustawodawstwie.

Przy spółce z ograniczoną odpowiedzialnością zgodnie z przepisami KSH wymagane jest wniesienie kapitału w wysokości 5 000 zł. Przy spółce akcyjnej jest on jeszcze wyższy, bo wynosi 100 000 zł. W spółka europejskiej często pomijanej przez przedstawicieli naszej doktryny (może dlatego, że jest uregulowana przepisami odrębnymi i mało popularną formą prowadzenia działalności w naszym kraju) minimalny kapitał wynosi 120 000 Eur.

Do założenia PSA będzie wymagane wniesienie kapitału w wysokości 1 zł, tym samym należy stwierdzić, iż brak kapitału nie będzie już przeszkodą do założenia takiej spółki (oczywiści teoretycznie, bo są inne opłaty, które należy ponieść aby taką spółkę chociażby zarejestrować).

Niektórzy twierdzą, iż to nieco szalony pomysł, aby zezwolić na powołanie spółki kapitałowej, właściwie bez kapitału.

A jak to wygląda w innych krajach?

• Francja – 1 EUR
• Słowacja – 1 EUR
• Holandia – 1 EUR
• Niemcy – 1 EUR
• Luksemburg – 1 EUR
• Czechy – 1 CZK
• Finlandia – udziały i akcje spółek z o.o. i akcyjnej nie mają wartości nominalnej
• Stany Zjednoczone Ameryki – brak kapitału zakładowego

Z powyższego zestawienia wynika, że rozwiązania przyjęte w naszych przepisach, nie są jakąś anomalią.

Jeżeli chodzi o konstrukcję kapitału PSA, można wyróżnić następujące cechy:

• Wymagane jest pokrycie kapitału minimalnego, 1 zł
• Wysokość kapitału nie jest wskazywana w umowie spółki, a określana jest przez zarząd w późniejszych uchwałach, co pozwala na elastyczność w jego zarządzaniu. Jednocześnie nie wprowadzono zasad podwyższania czy obniżania kapitału
• Kapitał wniesiony do PSA nie ma charakteru kapitału zakładowego, tak jak w przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialności czy spółki akcyjnej. Przyjęto model kapitału akcyjnego. Jednocześnie ustawodawca wprowadzić jasne zasady ochrony wierzycieli.
• Brak określenia wartości akcji – akcje określają prawa członkowskie w spółce danego akcjonariusza. Wprowadzono cenę emisyjną akcji, co pozwoli określić czy cena objęcia akcji jest skorelowana z wartością np. usług czy wykonywanej pracy.
• Wkłady pieniężne i niepieniężne (które są możliwe do wyceny) są przeznaczane na kapitał akcyjny spółki, które są ujawnione w bilansie spółki
• Praca lub usługa może być wkładem, jednakże warunkiem koniecznym jest możliwość jej wyceny
• Kapitał (poza minimalnym) musi być wniesiony w terminie 3 lat od rejestracji spółki
• Kapitał akcyjny musi być ujawniony w rejestrach oraz pismach spółki

2. Rejestracja elektroniczna

Słynne S24 (eKRS). Dla prawników działających na tym systemie, po pewnym czasie większość rzeczy staje się jasna. Jednakże trzeba poświęcić długie godziny aby rozszyfrować zasady działania tej platformy internetowej. Ustawodawca wyszedł z założenia, że umożliwienie skorzystania z tego systemu przy tworzeniu a także zmianach w zasadach działania spółki jest wyjściem naprzeciw oczekiwaniom rynku.

W mojej ocenie, to przyspieszy całość procesu a także spowoduje, że będzie on tańszy, od tradycyjnej drogi czyli wizyty u notariusza. Jednakże osobom, które nie miały wcześniej okazji rejestrować spółki w S24 może nie starczyć cierpliwości do przebrnięcia przez wszystkie procesy. Dlatego w takim przypadku warto skorzystać z porady radcy prawnego, który pomoże w szybki sposób taki podmiot stworzyć.

Przy okazji warto tutaj zaznaczyć, iż aby skorzystać z systemu S24, należy posiadać kwalifikowany podpis elektroniczny lub przynajmniej podpis elektroniczny dostępny na platformie ePUAP. Bez tego nawet nie ma co zaczynać przygody z S24.

Ponadto niestety proces w eKRS jest bardzo sformalizowany, a sam system nie ma do końca sprawnych algorytmów, które wykrywają potencjalne niedociągnięcia, o czym wnioskodawca dowiaduje się dopiero w momencie odrzucenia wniosku o wpis.

Dodać należy, administratorzy systemu S24 nie nadążają często za zmianami przepisów. Przykładem jest chociażby możliwość dokonywania zmian w innych typach spółek za pomocą tego systemu. Pomimo wprowadzenia zmian w KSH umożlwiających takie działania, dopiero po kilkunastu miesiącach były one technicznie możliwe do przeprowadzenia.

3. Swoboda i elastyczność w określaniu rodzajów akcji i zasad działania spółki

W przeciwieństwie do innych spółek kapitałowych, akcje nie mają wartości nominalnej, co z uwagi, iż wartość akcji może wynosić 1 złoty jest logiczne. Posiadanie jednej akcji daje uprawnienie do jednego głosu. Przewidziane są również tzw. akcje mające szczególne uprawnienia, które muszą zostać opisane w umowie spółki. Ustawodawca tworząc katalog uprawnień posłużył się zwrotem w szczególności, co należy traktować, iż nie ma on charakteru zamkniętego. Art. 300 (26) par. 2 KSH stanowi, iż akcja może przewidywać szersze prawo do dywidendy (może być połączone z wyłączeniem prawa głosu, tzw. akcja niema), prawo do głosu, prawo do podzielonego majątku w przypadku likwidacji spółki.  Ponadto powołano instytucję akcji założycielskiej, która polega na tym, iż w przypadku nowej emisji akcji, nie może to naruszać prawa do głosu (siły) akcji założycieli (art. 300. (26)). Ponadto zgodni z art. 300 (28) akcjonariusz może mieć prawo do powoływania lub odwoływania członków zarządu lub rady nadzorczej. Należy również zwrócić uwagę na art. 300 (14) par. 2, który ustanawia zasadę, iż w przypadku gdy akcje spółki posiada jeden akcjonariusz, wszystkie oświadczenia składane spółce, są pod rygorem nieważności składane na piśmie.

4. Możliwość obejmowania akcji za pracę czy wykonywanie usług

Akcje zgodnie z art. 300 (2) KSH mogą być obejmowane za wkłady pieniężne lub niepieniężne. Ustawodawca zdecydował się na możliwości określania wkładów niepieniężnych jako świadczenia pracy bądź usług na rzecz spółki, o ile mają one wartość majątkową. Ten element ułatwi zakładanie takich spółek.

5. Elektroniczny rejestr akcjonariuszy

Art. 300 (31) określa podmioty uprawnione do prowadzenia rejestru akcjonariuszy. Są nimi

• Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych S.A.
• domy maklerskie,
• banki prowadzące działalność maklerską,
• banki powiernicze, zagraniczne firmy inwestycyjne,
• zagraniczne osoby prawne prowadzące działalność maklerską na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w formie oddziału,
• notariusze

Rejestr jest jawny dla spółki i akcjonariuszy, a także może być prowadzony w formie blockchain. Definicja blockchain wskazana w ustawie jest dość uproszczona (rozproszonej i zdecentralizowanej bazy danych) – art. 300 (30) par. 3.

Bardziej natomiast precyzyjnie, blockchain to zdecentralizowana baza danych, połączona za pomocą klucza bloków. Wszystkie komputery działają razem, co zapewnia poprawność i zgodność każdej transakcji, jeszcze zanim zostanie dodana do bazy danych. Po dodaniu nowego bloku do łańcucha zostaje on powiązany z poprzednim za pomocą ciągu znaków wygenerowanego przez funkcję haszującą przy użyciu zawartości poprzedniego bloku. Pojedynczy użytkownik nie może sfałszować danych łańcucha poprzez dodawanie nieprawidłowych bloków – na tym polega autokorekta błędów w systemie.

6. Akcje spółki nie mogą być notowane na giełdzie

Akcje są zbywalne, nie mogą być zbywane ani wprowadzane do obrotu publicznego – art. 300 (36). Ponadto zbycie akcji powinno być udokumentowane. Dodatkowo umowa spółki może wprowadzać ograniczenia w obrocie akcjami, a także wprowadzać zapisy dotyczące zasad wstąpienia spadkobiercy w prawa akcjonariusza, a także uprzywilejowanie dla akcjonariusza do nabycia nowych akcji. Ponadto akcje niepokryte w pełni wkładem, mogą być zbyte wyłącznie na podstawie zgody wydanej przez spółkę (art. 300 (40)). Nowością jest konstrukcja ustąpienia akcjonariusza ze spółki, stwierdzana przez sąd jeżeli zachodzi ważna przyczyna uzasadniona stosunkami pomiędzy akcjonariuszami albo spółką a akcjonariuszem ustępującym. Takie rozwiązanie powoduje, iż jest możliwość zachowania spółki bez jej rozwiązywania (art. 300 (49-51)).

7. Elastyczna struktura organów art. 300 (51-101)

W spółce można ustanowić zarząd albo radę dyrektorów (znana w naszym systemie prawnym z konstrukcji spółki europejskiej). Wprowadzono możliwość podejmowania uchwał za pomocą środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość.

8. Uproszczona likwidacja art. 300 (120 -122)

• Uproszczone zasady likwidacji.
• Przyczyny analogiczne jak dla innych spółek kapitałowych, z jednym wyjątkiem przeniesienie siedziby za granicę nie powoduje otwarcia likwidacji (warunek Europejski Obszar Gospodarczy i prawo takiego kraju dopuszcza takie rozwiązanie)
• Jedno ogłoszenie o likwidacji, trzymiesięczny termin na zgłaszania się wierzycieli
• Podział majątku może nastąpić po spłacie wierzycieli
• Wykreślenie bez prowadzenia postępowania likwidacyjnego. Uchwała ¾ głosów przy 50% quorum, przejęcie całego majątku przez akcjonariusza przejmującego z obowiązkiem spłaty wierzycieli oraz pozostałych akcjonariuszy.

Powyższa analiza oczywiście nie wyczerpuje, tego obszernego zagadnienia. Dlatego też w najbliższym czasie będziemy starali się uzupełnić powyższy tekst o nowe elementy.

 

Radca prawny

Maciej Osiewacz

Stan prawny na 01 marca 2020